Pani Marszałek! Wysoka Izbo!
Polskie społeczeństwo starzeje się w coraz szybszym tempie. Seniorzy w naszym kraju stanowią prawie ¼ ludności. Do końca dekady, czyli za 6 lat, będzie to już niemal 1/3, a do 2050 r. 40 procent społeczeństwa. Ich możliwości nabywcze będą miały więc ogromny wpływ na ogólny poziom konsumpcji, a przecież to na niej bazuje PKB Polski. Oczywiste wydaje się to, że te czynniki: jakość życia oraz stopień samodzielności seniorów wpływać będą także na rodziny, które często sprawują nad nimi opiekę. Poziom życia tej rosnącej grupy uwarunkuje również jakość życia całego społeczeństwa oraz ogólną kondycję gospodarki narodowej.
Równocześnie wraz z procesem starzenia się społeczeństwa, obserwujemy narastające zjawisko pozostawania w jednoosobowych gospodarstwach domowych. Coraz więcej osób starszych żyje samotnie. Najczęściej dzieje się tak w wyniku śmierci jednego ze współmałżonków. Zgodnie z prognozami już za 7 lat niemal co trzecia osoba mieszkająca w naszym kraju będzie emerytem lub emerytką, ponad połowa jednoosobowych gospodarstw domowych będzie należała do osób 65 plus. Wielkość gospodarstwa domowego jest najsilniejszym czynnikiem wpływającym na poziom życia seniorów, na ryzyko ubożenia. Jako dobrą swoją sytuację określa ponad połowa osób zamieszkująca z małżonkiem i tylko 30 procent osób samotnych. Analogicznie osoby samotne cztery razy częściej określają swoją sytuację materialną jaką złą, w porównaniu z tymi, którzy żyją w dwuosobowych gospodarstwach emeryckich. Doskonale obrazują to dane systemu opieki społecznej.
Pamiętajmy, że w 2021 r. spośród 79 tysięcy seniorów, którzy otrzymywali zasiłki stałe, aż 95 procent z nich było osobami samotnie gospodarującymi. Należy jednak podkreślić, iż te dane dotyczą obecnych seniorów, kiedy emerytury są na poziomie 54 procent stopy zastąpienia. Niestety emerycie, o których wspomniałem na początku, stanowić będą nawet 1/3 a potem nawet niemal połowę populacji naszego kraju, będą otrzymywali świadczenia znacznie niższe. Zgodnie z prognozami stopa zastąpienia za siedem lat spadnie o 9 punktów procentowych i wyniesie 47 procent, a za kolejne 10 lat będzie już poniżej progu 40 procent, czyli poniżej minimalnego standardu, który wyznaczyła Międzynarodowa Organizacja Praw. Niestety ta stopa zastąpienia będzie spadać nadal, do poziomu poniżej 29 procent w 2050 r. i poniżej 25 procent w 2060 r.
Starzenie społeczeństwa dotyczy nas wszystkich, podobnie jak spadająca stopa zastąpienia, ale zjawisko samotnej starości i związanego z nią ubóstwa niewspółmiernie uderzają w kobiety. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że sytuacja w jakiej będą już za kilka lat nasze matki, a za 20-30 lat kobiety z naszego pokolenia będzie nieporównywalnie gorsza od tej obecnej. Polska jest krajem, który szczyci się jednym z najniższych wskaźników nierówności płacowych pomiędzy kobietami a mężczyznami, niestety nie możemy się poszczycić tą samą równością, jeżeli chodzi o świadczenia emerytalne. Polki otrzymują emerytury o 32 procent niższe od mężczyzn. Oczywiście wpływ na to mają nierówności płacowe na rynku pracy, te są stosunkowo niewielkie, ale niższa emerytura jest ceną za okresy spędzona na urlopach macierzyńskich, rodzicielskich oraz wychowawczych; a także nierówny poziom podziału obowiązków przy opiece nad dziećmi czy niepełnosprawnymi członkami rodzin, w tym i seniorami. Wszystko to zmusza do pracy w niepełnym wymiarze godzin i do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Mówiąc wprost nierówności w wysokości emerytur, są ekonomicznym odbiciem nierówności w życiu społecznym, w tym na rynku pracy.
Pragnę to z całą mocą podkreślić, że sposób naliczania emerytur są niczym innym jak umową społeczną i zależą tylko od tego, co ustalicie państwa na tej sali. Uważamy, że rozwiązanie wprowadzające rentę wdowią jest nie tylko wyrazem sprawiedliwej korekty w różnicy wysokości świadczeń pomiędzy małżonkami, którzy wypracowują wspólny majątek i dzielą się pracą zarobkową i nieodpłatną na rzecz rodziny. Jest to także konieczność ekonomiczna i społeczna. Spadająca wysokość emerytur, rosnąca liczba osób starszych, zjawisko osamotnienia seniorów - to wszystko oznaczać będzie plagę ubóstwa osób starszych i negatywnie wpłynie na gospodarkę oraz jakość życia nie tylko seniorów, ale i ich rodzin. Renta wdowia jest rozwiązaniem, które przeciwdziała tym zjawiskom i istotnie ogranicza ich skutki społeczne.
Ponad 200 tysięcy podpisów pod tym projektem wyraźnie pokazuje wolę społeczeństwa, aby ten palący problem rozwiązać. W imieniu OPZZ zwracam się do Wysokiej Izby, aby stanęli Państwo po stronie tych, którzy potrzebują pomocy tu i teraz!
Sebastian Koćwin, wiceprzewodniczący OPZZ i Zastępca Przedstawiciela Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej
Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia renty wdowiej